Z początkiem lipca 2018 r. do ustawy o VAT dodano przepisy określające zasady stosowania tzw. mechanizmu podzielonej płatności (MPP, split payment), z którego korzystanie było dobrowolne.

Od 1.11.2019 r. to się zmieni - płatność z zastosowaniem MPP stanie się w niektórych przypadkach obowiązkowa.

Z całokształtu przepisów określających MPP wynika, że stosowanie tego mechanizmu jest możliwe tylko, jeżeli podatnik VAT otrzymał fakturę z wykazaną kwotą VAT.

Warto tu przypomnieć, że podatnikami VAT są wszystkie podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą (a więc nie tylko podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, lecz także podatnicy zarejestrowani jako zwolnieni oraz podatnicy niezarejestrowani).

W konsekwencji wszystkie takie podmioty (dostawcy i nabywcy, VAT-owcy i nie VAT-owcy) będą mieć – w przypadku spełnienia określonych przepisami warunków – obowiązek stosowania MPP.

Warunki stosowania obowiązkowego MPP

• przedsiębiorca otrzymał fakturę z wykazaną kwotą VAT

• faktura dokumentuje nabycie towarów lub usług wymienionych w nowym zał. nr 15 do ustawy o VAT (na fakturze jest co najmniej jedna taka pozycja)

• kwota należności na tej fakturze przekracza 15 tys. zł

• płatność nie jest dokonywana w drodze potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kc

• płatność nie wynika z faktury dokumentującej transakcje realizowane w wykonaniu umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym (ppp)

UWAGA: Faktury wystawione na kwoty poniżej 15 tys. zł (nawet zawierające towary/usługi z załącznika nr 15) będą podlegały rozliczaniu na ogólnych zasadach, lecz nabywca będzie mógł dobrowolnie stosować mechanizm podzielonej płatności (więcej informacji – patrz: Solidarna odpowiedzialność).

Co znajduje się w nowym załączniku nr 15? (pełna treść w odrębnym pliku)

Nowy załącznik do ustawy o VAT wymienia 150 pozycji, w tym:

• towary i usługi objęte dotąd odwrotnym obciążeniem w transakcjach krajowych, m.in.:

  • różnego rodzaju odpady i surowce wtórne, złom,

  • wyroby stalowe, pręty, druty, żelazostopy,

  • roboty budowlane,

  • komputery przenośne, np. tablety, notebooki, laptopy,

  • telefony komórkowe, w tym smartfony,

  • konsole do gier wideo i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych,

  • metale szlachetne i nieszlachetne,

  • biżuteria i wyroby jubilerskie,

• towary należące dotąd do tzw. towarów wrażliwych, tj. w przypadku których nabywcy mogą ponosić odpowiedzialność solidarną za zaległości podatkowe nabywców, m.in.:

• wyroby stalowe,

• paliwa, oleje opałowe oraz smarowe,

• dyski HDD i SSD,

• cyfrowe aparaty fotograficzne,

• folia typu stretch,

• dodatkowo wiele innych towarów, m.in.

  • węgiel i produkty węglowe,

  • niektóre maszyny i urządzenia elektryczne (np. telewizory, kamery cyfrowe, komputery)

  • części i akcesoria do pojazdów silnikowych i motocykli

Obowiązki sprzedawcy związane z MPP

W przypadku faktury opiewającej na łączna kwotę ponad 15 tys. zł i zawierającej towary lub usługi z załącznika nr 15 do ustawy o VAT sprzedawca ma dowolność:

• może oznaczyć całą fakturę jako MPP, bo umieści na niej adnotację „mechanizm podzielonej płatności”

• może umieści adnotację „mechanizm podzielonej płatności” jedynie przy pozycji dotyczącej towaru lub usługi z załącznika nr 15

Ma obowiązek przyjąć płatność w mechanizmie podzielonej płatności.

Jeśli faktura zostanie wystawiona bez oznaczenia MPP, to:

• sprzedawca będzie miał możliwość jej poprawienia poprzez wystawianie faktury korygującej

• lub nabywca będzie mógł wystawić notę korygującą

Obowiązki nabywcy związane z MPP

Informacja o MPP umieszczona przez sprzedawcę na fakturze lub jej brak nie jest wiążąca dla nabywcy. Dlatego nabywca, który otrzyma jakąkolwiek fakturę na kwotę brutto przekraczającą 15 000 zł:

• z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”

  • a faktura dotyczy wyłącznie towarów i usług z załącznika nr 15 - musi za całą fakturę zapłacić w MPP

  • a na fakturze nie ma żadnego towaru lub usługi z załącznika nr 15 - może opłacić fakturę w MPP dobrowolnie lub może opłacić fakturę na zwykły rachunek rozliczeniowy

  • a na fakturze są pozycje dotyczące zarówno towarów i usług z załącznika nr 15, jak i innych towarów lub usług - może uregulować należność za całą fakturę w MPP lub może sprawdzić, za które pozycje na fakturze musi zapłacić w MPP, a za które nie, potem jedną fakturę opłaca dwoma przelewami - jednym w MPP za towar wrażliwy (np. smarfon), a drugim za pozostałą część faktury

• bez adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”

  • musi zweryfikować czy w związku z dokonanym nabyciem nie ciąży na nim obowiązek podzielenia płatności, dokonując przykładowo weryfikacji nazwy (rodzaju) towaru lub usługi wskazanych na otrzymanej fakturze.

  • jeżeli wszystkie pozycje lub choć jeden towar lub usługa z załącznika nr 15 jest na fakturze, to postępuje tak jak w przypadku, gdy jest adnotacja „mechanizm podzielonej płatności”

  • jeżeli na fakturze nie ma żadnego towaru lub usługi z załącznika nr 15 - może opłacić fakturę w MPP dobrowolnie lub może opłacić fakturę na zwykły rachunek rozliczeniowy

UWAGA: Według MF odbiorca faktury ma obowiązek sprawdzenia, czy w związku z dokonanym nabyciem nie ciąży na nim obowiązek podzielenia płatności, dokonując weryfikacji nazwy (rodzaju) towaru lub usługi wskazanych na otrzymanej fakturze.

UWAGA: Nabywca nie powinien płacić kartą płatniczą za zakup towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, jeśli łączna kwota brutto za całe zakupy przekracza 15 tys. zł. W takiej sytuacji zapłata powinna być dokonana przelewem bankowym. Jeżeli jednak nabywca zapłaci kartą, to ryzykuje 30-proc. sankcją w VAT oraz – od 1 stycznia 2020 r. – pozbawieniem prawa do zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu.

Planowane zmiany: MF chce umożliwić dokonywanie płatności w MPP nie tylko przelewem, jak teraz, lecz także innymi instrumentami płatniczymi, np. kartami.

Zaliczki (przedpłaty) a MPP

Według MF jeżeli przewidywana wartość transakcji wynosi powyżej 15 tys. zł i występuje obowiązek dokonania zapłaty w MPP, to wówczas do zaliczki ma zastosowanie obowiązkowy MPP. Zaliczki co do zasady dotyczą konkretnego zamówienia, zatem podatnik wpłacający zaliczkę będzie miał wiedzę co do przedmiotu i wartości zaliczkowanej transakcji. I nie jest istotne czy wystawiona została faktura.

UWAGA: Firmowy rachunek bankowy a MPP

Ze względu na obowiązkowy MPP firmowy rachunek rozliczeniowy muszą posiadać podatnicy VAT sprzedający towary lub świadczący usługi wymienione w załączniku nr 15 oraz ich nabywcy. W efekcie rachunki firmowe będą zobligowane założyć osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (które do tej pory korzystały z ROR), jeśli sprzedają lub nabywają towary lub usługi z załącznika nr 15 do ustawy o VAT.

Ułatwienia w korzystania z wydzielonych rachunków VAT

Pieniądze zgromadzone na koncie VAT po zastosowaniu przez nabywcę zarówno dobrowolnego, jak i obowiązkowego MPP są własnością sprzedawcy. Nie może on jednak nimi swobodnie dysponować. Do tej pory mógł jedynie opłacić VAT dostawcą metodą MPP, mógł opłacić podatek VAT do US oraz wnioskować do US o uwolnienie tych środków.

Od 1 listopada br. zacznie obowiązywać szerszy katalog celów, na które mogą być one wydatkowane. Sprzedawca mający na rachunku VAT środki może je przeznaczyć na:

• opłacenie do US podatków (CIT, PIT, VAT, akcyza, należności celne)

• opłacenie składek ZUS

• opłacenie faktur za pomocą MPP

lub nadal wnioskować do US o uwolnienie tych środków (US ma 60 dni na odpowiedź).

Nie można przelewać środków pomiędzy własnymi rachunkami VAT utworzonymi w różnych bankach.

Na czym technicznie polega dokonanie płatności za pomocą MPP?

Należy korzystać z tzw. komunikatu przelewu (wszystkie banki mają w swoich systemach takie formatki) podając: nr NIP kontrahenta, kwotę podatku VAT z faktury, kwotę brutto oraz numer faktury.

Od 1 listopada br. możliwe jest dokonywanie płatności zbiorczych MPP (do tej pory można było płacić tylko pojedyncze faktury). WARUNEK: Zapłata musi dotyczyć wszystkich faktur wystawionych przez jednego dostawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc. W takim przypadku w komunikacie przelewu zamiast numeru faktury wpisuje się okres, za który dokonywana jest płatność.

Od 1 listopada br. płatność MPP dotyczy także zaliczek. W takim przypadku zamiast numeru faktury w komunikacie przelewu wpisuje się wyraz ZALICZKA.

Sankcje za brak stosowania MPP

Od 1 listopada 2019 r. sankcje w podatku VAT:

• Sprzedawca – dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30 proc. kwoty VAT przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15, wykazanej na fakturze, gdy podatnik wystawi fakturę bez oznaczenia „mechanizm podzielonej płatności”, pomimo że miał taki obowiązek.

• Nabywca – sankcja w wysokości 30 proc. kwoty VAT przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność, jeśli nie dopełni obowiązku i nie dokona płatności za pomocą MPP.

Od 1 stycznia 2020 r. sankcje w podatku PIT/CIT:

• Podatnicy nie zaliczą do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji, której wartość przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty, została dokonana z pominięciem MPP pomimo zawarcia wyrazów „mechanizm podzielonej płatności” na fakturze obejmującej dokonaną na rzecz podatnika dostawę towarów lub świadczenie usług z załącznika nr 15.

Od 1 listopada 2019 r. sankcje z kodeksu karnego skarbowego:

• Podatnik, który wbrew obowiązkowi dokona płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem MPP, będzie podlegać karze grzywny do 720 stawek dziennych. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie.

Solidarna odpowiedzialność

Od 1 listopada br. solidarna odpowiedzialność będzie dotyczyć transakcji poniżej 15 tys. zł, których przedmiotem są towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15.

W sytuacji gdy u sprzedawcy lub usługodawcy powstanie zaległość podatkowa w rozliczeniu za okres dokonania zakupu, nabywca uniknie solidarnej odpowiedzialności, jeżeli poza dochowaniem należytej staranności (np. sprawdzenie kontrahenta na białej liście), zapłaci należność za fakturę w dobrowolnym MPP.